KHÓ
SO SÁNH VĂN NGHỆ MIỀN NAM VỚI VĂN NGHỆ MIỀN BẮC (1954-1975)
(XIN
GÓP CHUYỆN VỚI NHẠC SĨ NGUYỄN PHÚ YÊN) (*)
Nhạc sĩ Nguyễn Phú Yên đối với tôi như một
người anh, nên tôi cũng xin có ý kiến nhỏ ở đây:
Âm nhạc Miền Nam (1954-1975) nói riêng và
văn học - nghệ thuật nói chung, ở nửa đất nước này hồi ấy, có cả hoa lẫn cỏ, thậm
chí có cả rác. Nó như một khu rừng tự nhiên, vì khá tự do sáng tác, nhất là từ
những năm đầu thập niên 60/XX về sau. Vì thế, đúng là đa dạng, phong phú, và
cũng phản ánh chân thực tâm tư các tác giả, mà khái quát lại là tâm tư Miền Nam
Việt Nam. Hay, dở, tốt, xấu gì thì cũng là thực chất, đúng như mệnh đề "văn nghệ là tiếng nói chân thực của một
thời đại, một xứ sở".
Nếu so sánh với âm nhạc nói riêng và văn
nghệ nói chung của Miền Bắc nước ta cùng thời đoạn, đã và sẽ khó khăn. Bởi lẽ,
văn nghệ Miền Bắc là tiếng nói của Đảng lãnh đạo (nếu nói khác với tư tưởng chỉ
đạo, thì rơi vào tình cảnh Nhân văn - Giai phẩm ngay). Phương pháp sáng tác
cũng phải tuân theo nguyên tắc của chủ nghĩa hiện thực xã hội chủ nghĩa (mọi loại
hình văn nghệ đều thế, kể cả âm nhạc). Tuy thế, văn nghệ ở Miền Bắc vẫn có những
nét riêng của từng tác giả thực sự có tài, do phong cách, bút pháp cá nhân. Đó
là điều đáng quý trong tình cảnh buộc phải chung tư tưởng, phải chung phương
pháp sáng tác. Có điều, phong cách, bút pháp riêng không phản ánh hiện thực, gồm
tâm tư, cuộc sống tác giả và khái quát lên là cả xã hội Miền Bắc. Nói gọn hơn,
văn nghệ ở Miền Bắc, kể cả âm nhạc, chỉ phục vụ nhiệm vụ của Đảng mà thôi; nó
góp phần rất lớn, phải nói là quá lớn, cho chiến thắng 30-4-1975. Cứ hình dung
Miền Bắc như một xứ sở bị bít kín, chỉ được đọc, được nghe mỗi một thứ văn nghệ
nhất quán một tư tưởng do Đảng lãnh đạo, và chỉ đạo một cách rất cụ thể, thì chỉ
có xông lên, xốc tới.
Miền Nam, văn nghệ phân tán hay phân hóa,
vì xã hội là thế, tự nhiên nhi nhiên là thế, bởi tự do mà! Miền Bắc, văn nghệ,
kể cả âm nhạc, chỉ tinh toàn tuyên truyền và tuyên truyền, nên... nó chỉ là văn
nghệ tuyên truyền (văn nghệ bị/được chỉ huy), chứ không đúng là văn nghệ theo
quy luật xưa nay, đông tây. Miền Nam, văn nghệ phản ánh đúng thực trạng xã hội.
Miền Bắc, văn nghệ không thực hiện được chức năng này, mà nó chỉ có công to lớn
trong việc chiến đấu và chiến thắng.
T.X.A.
15-11 HB14 (2014)
(*) Xem thêm bài viết của Nguyễn Phú Yên,
theo link:
https://www.facebook.com/nguyen.p.yen/posts/4815507521677
Link bài này trên Facebook:
https://www.facebook.com/tranxuanan.writer/posts/1493628107577802
